|
روزنامه ایران : نظرات متخصصان از ديدگاه اسلامي، جامعه‌شناسي و حقوقي درباره رعايت حقوق همسايگي
زندگی در شهرهای بزرگ از عوامل تغيير در شیوه روابط انسان‌ها و تعاملات آنها به لحاظ فرهنگی و اجتماعی است. تبعات ناشی از این نوع زندگی در جوامع شهرنشین و افزایش استرس، افسردگی و بیماری‌های دیگر را دامن زده است. زندگی در شهرهای بزرگ با توجه به شرایط آپارتمان نشینی به‌گونه‌ای شده که وقتی افراد خانواده که مدتی از محیط خانه بنابه دلایل شغلی یا پرداختن به امور روزانه دور بوده‌اند اکنون به محیط آرامی نیاز دارند که ساعتی در آن آرامش داشته باشند. بنابراین فرصت كمتري برای روابط اجتماعی با همسایگان پيدا مي‌شود.
ضرورت نیاز روابط اجتماعی
تغییر شیوه زندگی سبب شده که روابط اجتماعي افراد دستخوش تغييراتي شود. دکتر الهه شفاعی روانشناس و استاد دانشگاه در این باره می‌گوید، جامعه امروز به سمت «خانواده‌هاي هسته‌ای» و «محور مرکزی» پیش می‌رود و گستردگی سابق را ندارد. همین عامل در روابط انسان‌ها اثرگذار خواهد بود.
در گذشته روابط اجتماعی گسترده‌تر بود و به نحوی همسایگان با هم ارتباط نزدیکتری داشتند اما امروز روابط اجتماعی محدود به چارچوب خانواده، همسر و فرزندان شده است و ناخودآگاه در روند زندگی افراد اثر گذاشته است. به هرحال انسان یک موجود اجتماعی است و باید با دیگران رابطه اجتماعی داشته باشد. بايد توجه داشت همه افراد نیاز دارند به نوعی با محیط خارج از خانه همچنان روابط خود را حفظ كرده و سعي كنند که این روابط کنترل شده باشد. از این‌رو اغلب افراد به‌دليل مشغله روزانه و خستگی ناشی از کار و استرس‌هایی که در طول روز درگیر آن هستند دیگر فرصتی برای ارتباط با دیگران، بخصوص همسایگان و توجه به رعايت و اداي حقوق آنها پیدا نمی‌کنند. به هر حال شکل بهتر آپارتمان‌نشینی هنگامی به‌وجود می‌آید که تک تک افراد آپارتمان نسبت به مکانی که در آن زندگی می‌کنند احساس مسئولیت کنند.
دکتر امان‌اللـه قرائی مقدم در مورد حقوق اجتماعی همسایگان نسبت به هم می‌گوید: هریک از همسایگان نسبت به یکدیگر دارای حقوق و وظایفی هستند. ایجاد سر و صدا و مزاحمت از طرف همسایه حق اجتماعی همسایه را از او می‌گیرد. امروزه به دلیل شرایط آپارتمان‌نشینی، برخی از افراد با فرهنگ آپارتمان‌نشینی آشنایی کامل ندارند و تصور می‌کنند چارچوبی که در آن زندگی می‌کنند از آن خودشان است و اختیار آن را داشته و هر کاری که بخواهند می‌توانند انجام دهند. اين در حالي است كه هر همسایه نسبت به همسایه خود وظایفی دارد و در هر آپارتمان بايد امنیت خاطر برای ساکنین آن وجود داشته باشد كه تحقق اين مسئله با فرهنگ‌سازی و آموزش رسانه‌های گروهی، اعم از رادیو، تلویزیون، کتاب‌های درسی، تغيير انديشه و فکر مردم و بسترسازي مناسب فرهنگ فراهم مي‌شود.
دکتر قرائی مقدم جامعه شناس در ادامه می افزاید: درست است که قانون و مقرراتی برای آپارتمان‌نشینی وضع شده است اما فرهنگ آپارتمان نشینی و تأثیر گرفتن همسایگان از همدیگر به آنان فرهنگ صحیح را خواهد آموخت.
آداب همسایگی در اسلام
در زمینه احترام به همسایه در دین اسلام توصیه‌های بسیاری شده است. در این زمینه حجت‌الاسلام محمدی کارشناس مسائل مذهبی معتقد است، از ديدگاه اسلامي جامعه و روابط انساني اهميت داشته و روابط صحيح انساني و اجتماعي به منظور نيل به هدف غايي آفرينش است. همان هدفي كه كمال مطلوب اوست لذا جامعه براي انسان مانند صحنه آزمايشي است كه او مي‌تواند در اين صحنه با ايجاد روابط صحيح و انساني با همنوعان خود صفات نيكويي را كه مورد توجه و رضايت حق تعالي است در وجودش پرورش دهد و از سوي ديگر صفات ناپسند و رذايل اخلاقي را كه موجب سقوط و انحطاط وجود ارزشمند اوست از وجود خويش پاك كنند.
انتخاب خانه و محل زندگی از جمله مواردی است که باید به آن توجه شود تا از اختلافات و مشکلات آتي پيشگيري شود.
اهميت به همسايه از نكاتي است كه بايد قبل از خريد خانه مورد توجه قرار گيرد. حجت الاسلام محمدی کار شناس مذهبی در این‌خصوص می‌گوید، پيامبر بزرگوار اسلام (ص) چگونگي ارتباط و رفتار همسايه‌ها را با يكديگر در تأمين سعادت و آسايش انسان‌ها مؤثر مي‌دانست وبه يارانش توصيه مي‌كرد تا در جايي مسكن گزينند كه بتوانند از نعمت وجود همسايگان شايسته تري برخوردار شوند در حالي كه امروز شاهد هستيم كه تنها چيزي كه در انتخاب خانه به آن كم توجهي مي‌شود مسئله همسايگان است. در عصر امروز، بيش از هر چيز ظاهر زيباي مناظر، مسافت آنها و مسائل كم اهميت ديگر مد نظر افراد در انتخاب خانه است كه نتيجه آن نيز جز نارضايتي و عدم آسايش چيز ديگري نخواهد بود. از آنجايي كه انسان با همسايه خود سال‌ها در يك محل قرار است زندگی کند، بنابراین ارتباط و برخورد زيادي با او پيدا خواهد كرد كه هر چقدر اين برخوردها جنبه نيكوتري به خود بگيرد انسان آرامش بيشتري خواهد داشت و بالعكس اگر همسايه او حقوق ديگران را رعايت نكند زندگي براي او سخت و آزار‌دهنده خواهد شد.
اين كارشناس اسلامي ادامه مي‌دهد، آداب همنشیني با ديگران در دو مرحله انديشه و عمل خلاصه مي‌شود، از ديدگاه اسلام روابط اجتماعي انسان‌ها در مرحله انديشه بر اصول خيرخواهي، محبت و مودت و حسن‌ظن مبتني است مسلمانان بايد انديشه خيرخواهي، نصيحت، دوستي و سعادت را در سر داشته و از نقشه كشي و توطئه‌چيني كه به ضرر همنوع خود تمام مي‌شود بپرهيزند به‌طوري كه اميرمؤمنان عليه السلام مي‌فرمايند:
خداي سبحان دوست داردكه نيت انسان درباره همنوعانش نيكو باشد.
از طرف ديگر نظر اسلام در مرحله عمل براي تنظيم روابط اجتماعي بخصوص در مورد همسایگی این است که، براي انسان‌ها آداب و وظايفي تعيين و براي آن بر ايمان به خدا و تقويت روح فضيلت و انسانيت بنا نهاده شود. تعاليم اسلام در اين زمينه به‌قدري دقيق و هماهنگ با فطرت انسان است كه اگر به آن عمل شود و معاشرت‌ها رنگ الهي به خود گيرد سيماي زندگي عوض مي‌شود. بسياري مايلند در ارتباط با همنوعان خويش زندگي موفقي داشته باشند ولي به دليل ناآگاهي از چگونگي آداب معاشرت و نيز رعايت نكردن اين آداب توانايي برقراري روابط مناسب و اسلامي را از دست مي‌دهند و به ناچار منزوي مي‌شوند. بنابراين شناخت اين آداب در مرحله عمل و توانايي ايجاد ارتباط مناسب با قشرهاي مختلف جامعه براساس بينش مكتبي از اهميت بسياري برخوردار است. اصول كلي آداب معاشرت بخصوص در مورد همسایگی در مرحله عمل اين است كه انسان رفتار خود را با همسایگان نيكو سازد، انصاف را رعايت كرده آنچه براي خود مي‌پسندد براي آنان نيز بپسندد و آنچه براي خود دوست ندارد براي ديگران نيز نپسندد، با آنان مدارا كند بخصوص در این شب‌های گرانقدر ماه مبارک رمضان که نبايد هنگام سحر با سروصدای مضاعف همسایگان را مورد آزار و اذیت قرار دهند زیرا عده ای ممکن است قادر به انجام فریضه روزه داری نباشند.
اگر قرار است مراسم افطاری براي مهمانان برگزار شود مراسم افطاری و شام را زودتر پایان دهند که باعث آزار و اذیت همسایگان نشود. البته رعایت این حقوق دو طرفه است و هیچ‌کس نمی‌تواند در ملک خود تصرفاتی انجام دهد که به دیگران ضرر برساند. در مورد حقوق همسایگان علی چايچی وکیل پایه یک دادگستری معتقد است: گرچه نمی‌توان کلیه روابط انسان‌ها را با قانون تنظیم کرد و از آنان انتظار داشت تا هیچ تخلفی از آنان سر نزند اما با آشنایی نسبی در خصوص حدود وحریم هر یک از همسایه‌ها نسبت به تصرفاتی که در ملک خود به عمل می‌آورند می‌توان تا حدودی جلوی برخی از اختلافات همسایگان ساکن یک آپارتمان را گرفت.
اين كارشناس حقوقي اضافه مي‌كند، ایجاد سروصدای غیر متعارف از ساعت 1 تا 4 بعد از ظهر و 9 شب تا 9 صبح روز بعد ممنوع است. صدای هرنوع وسیله صوتی و تصویری در ساعت‌های ذکر شده فقط باید در داخل هر واحد قابل شنیدن باشد.
حقوق معنوي همسايه
در مورد حقوق همسایه سفارشات زیادی در احادیث شده است حديثي از پيامبر (ص) نقل شده است كه آيا مي‌دانيد حق همسايه چيست؟ اينكه اگر ياري خواست ياري‌اش كن و اگر طلب قرض كرد قرضش ده و اگر تو را طلبيد در پيش او حاضر باش و اگر مريض شد به عيادتش برو، و اگر مرد جنازه‌اش را تشييع كن و اگر چيزي به او رسيد تبريكش بگوي و اگر مصيبتي به او رسيد تسليتش ده و بدون اجازه او ساختمان خانه‌ات را از او بلندتر نكن كه هوا را بر او ببندي و هنگامي كه ميوه‌اي خريدي آن را به او هديه كن و اگر هديه نكردي در پنهان برايش ببر و آن را بوسيله فرزندت نفرست كه فرزند اورا ناراحت كند و بوسيله بوي غذايت اورا اذيت نكن مگر اينكه از آن غذا برايش مقداري ببري.
| 